Μικρό ή μεγάλο κράτος;

Με την χώρα στα πρόθυρα της κατάρρευσης εντείνεται η σύγκρουση ανάμεσα στους οπαδούς του μικρού ή μεγάλου κράτους. Νομίζω ότι είναι επιτακτικό πλέον, να ξεφύγουμε από το δίλημμα "Μεγάλο ή μικρό κράτος", που πολύ κακώς συγχέεται με την βασική σύγκρουση του 20ου αιώνα "Σοσιαλισμός ή καπιταλισμός" ή "Κρατικά κατευθυνόμενη οικονομία ή οικονομία της αγοράς".

Θα αναφέρω δύο ακραία παραδείγματα για να εξηγήσω τι εννοώ: Η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, είναι προφανώς τα απόλυτα κράτη, αλλά δεν έχουν καμία σχέση ούτε με τα οράματα του σοσιαλισμού, ούτε με δημόσια αγαθά. Αντίθετα κάποιες αφρικανικές χώρες, έχουν πολύ μικρά κράτη, αλλά είναι απόλυτα εξαθλιωμένες χωρίς κανένα από τα πλεονεκτήματα της οικονομίας της αγοράς.

Το μεγάλο ή μικρό κράτος δεν έχει στην πράξη μεγάλη σχέση με το οικονομικό μοντέλο. Ιστορικά οι καπιταλιστές, παρά το ότι δηλώνουν «ιδεολογικά αντίθετοι» με τις κρατικές παρεμβάσεις, πολύ συχνά και χωρίς αιδώ διεκδίκησαν μεγαλύτερο κράτος, όταν βόλευε τα συμφέροντα τους.

Η παγκόσμια επιλογή της Αριστεράς να διεκδικήσει μεγαλύτερο κράτος, οφείλεται κυρίως σε 2 ιστορικές επιλογές:

1. ·         Η πρώτη αφορά τα πρώτα χρόνια της σοβιετικής επανάστασης, όπου τα εργοστάσια και τα αγροκτήματα ήταν στα χέρια των σοβιέτ και για όσους δεν θυμούνται τι σημαίνει σοβιέτ, στα χέρια των εργατικών και αγροτικών συνελεύσεων. Δυστυχώς η χώρα βρίσκονταν στα όρια της κατάρρευσης με τεράστια προβλήματα και η επανάσταση κινδύνευε από την απογοήτευση του λαού. Τότε ο Λένιν εξαγγέλλει την νέα οικονομία, που ουσιαστικά καταργούσε τον διοικητικό ρόλο των σοβιέτ και έδινε σημαντικό ρόλο στην κεντρική διοίκηση, με βασικό στόχο την παραγωγικότητα, ώστε να φάει ο κόσμος ψωμί. Ιστορικά η αποκέντρωση και η αυτοδιοίκηση των μέσων παραγωγής ηττήθηκε σε εκείνη την ιστορική φάση. Αυτό δεν σημαίνει, ότι ήταν λάθος. Απλά οι συνθήκες στην αχανή Σοβιετική Ένωση, η άγνοια του κόσμου, η ήττα από την Γερμανία και οι κατεστραμμένες δομές δεν επέτρεπαν μία αποτελεσματική αποκεντρωμένη λειτουργία.
2. Η δεύτερη αφορά το πώς φαντάζονται οι κομμουνιστές την έννοια της επανάστασης. Οι επαναστάτες υποτίθεται, ότι πρέπει να καταλάβουν την εξουσία. Αν η παραγωγή είναι αποκεντρωμένη και διάσπαρτη, είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί από τους επαναστάτες. Είναι λοιπόν εγγεγραμμένο στα γονίδια της Αριστεράς, ότι είναι πολύ πιο εύκολη η επανάσταση σε μία κοινωνία που το Κράτος ασκεί καθολικό έλεγχο, αφού στο μυαλό τους έχουν μία επανάσταση που πρέπει να πάρει την εξουσία «με μιας». Δεν μπορούν να φανταστούν μία βαθμιαία επανάσταση, που κάποιες κοινότητες θα αλλάζουν οικονομικό μοντέλο στα πλαίσια του υπάρχοντος συστήματος μέχρι την ολοκληρωτική κατάρρευση του παλιού και την εδραίωση του νέου μοντέλου.

Η Αριστερά είναι πολύ καχύποπτη όταν για παράδειγμα εμείς υποστηρίζουμε τους βιοκαλλιεργητές, ως εναλλακτικό μοντέλο παραγωγής, ή την ανταλλακτική οικονομία. Θεωρούν δεδομένο, ότι αυτές οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες, είναι εξωραϊσμένος καπιταλισμός. Στα μυαλά τους η έννοια "Δημόσιο αγαθό" ταυτίζεται αναγκαστικά με αγαθό που παράγεται από κεντρικά κατευθυνόμενες κρατικές δομές.

Εμείς οι Οικολόγοι, πρέπει να ξεφύγουμε οριστικά από αυτά τα παρωχημένα διλήμματα και να δημιουργήσουμε τα δικά μας οικονομικά μοντέλα: Μοντέλα, που η συμμετοχή των παραγωγών και των καταναλωτών στον έλεγχο της παραγωγής θα είναι σημαντική και άρα ο ρόλος μίας κεντρικής γραφειοκρατίας περιορισμένος, αλλά από την άλλη δεν θα λειτουργούν με γνώμονα την οικονομική μεγέθυνση, αλλά την κοινωνική ευμάρεια.

Καταλαβαίνω ότι όλα αυτά είναι terra incognita. Υπάρχουν τεράστια ζητήματα ανοιχτά για το πώς τα οικονομικά συμφέροντα δεν θα αφομοιώσουν τα νέα μοντέλα. Το πώς οι βιοκαλλιεργητές δεν θα γίνουν απλά προμηθευτές κάποιου Λαυρεντιάδη, με τελικό αποδέκτη τους πλούσιους καταναλωτές. Ή πώς οι ΑΠΕ δεν θα κάνουν τα βουνά μας νταμάρια για να κερδίσουν κατιτίς παραπάνω οι πράσινοι καπιταλιστές.

Το σίγουρο είναι, ότι είναι μεγάλο λάθος στον εσωτερικό μας διάλογο να αναπαράγουμε το ψευδοδίλημμα του «μεγάλου-μικρού  κράτους», και να χωριζόμαστε σε «αριστερούς» ή «δεξιούς» οικολόγους.

Το ελληνικό κράτος συγκεκριμένα, από την εποχή του Καποδίστρια έχει περάσει πολλές φάσεις: Υπήρξε κατά καιρούς φιλελεύθερο, υπήρξε για μεγάλες περιόδους δικτατορικό και στην τελευταία περίοδο μετά τον εμφύλιο υπήρξε ακραία συγκεντρωτικό. Ωστόσο θα ήταν σοβαρό λάθος να του χρεώσουμε, την αποκλειστική ευθύνη για την τωρινή χρεοκοπία. Προηγήθηκαν η χρεοκοπία του ελληνικού βιομηχανικού μοντέλου την 10ετία του 70. Προηγήθηκε η καταλήστευση των ασφαλιστικών ταμείων, η ερήμωση της περιφέρειας, οι καταπατήσεις της μαφίας της γης, που μετρούσε το ΑΕΠ σε κυβικά μπετόν.

Η ελληνική κρίση, είναι πολύ σύνθετο φαινόμενο, και είναι κρίμα να την μελετάμε χρησιμοποιώντας τα αριστερά και δεξιά στερεότυπα. Ίσως είμαστε η μόνη πολιτική οικογένεια, που μπορούμε να μελετήσουμε την κρίση χωρίς αυτά τα στερεότυπα.